قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
فصل اول: اصول کلی
اصل ۱:
حکومت ایران جمهوری اسلامی است که ملت ایران، بر اساس اعتقاد دیرینه‌اش به حکومت حق و عدل قرآن، در پی انقلاب اسلامی به رهبری مرجع عالی‌قدر تقلید حضرت آیت‌الله العظمی امام خمینی در همه‌پرسی جمهوری اسلامی به آن رأی مثبت داده است.
اصل ۲:
جمهوری اسلامی، نظامی است بر پایه ایمان به:
1. خدای یکتا (لا اله الا الله) و اختصاص حاکمیت و تشریع به او و لزوم تسلیم در برابر امر او.
2. وحی الهی و نقش بنیادی آن در بیان قوانین.
3. معاد و نقش سازنده آن در سیر تکاملی انسان به سوی خدا.
4. عدل خدا در خلقت و تشریع.
5. امامت و رهبری مستمر و نقش اساسی آن در تداوم انقلاب اسلام.
6. کرامت و ارزش والای انسان و آزادی توأم با مسئولیت او در برابر خدا.
اصل ۳:
دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است برای نیل به اهداف مذکور در اصل دوم، همه امکانات خود را برای امور زیر به کار برد:
1. ایجاد محیط مساعد برای رشد فضایل اخلاقی.
2. بالا بردن سطح آگاهی‌های عمومی در همه زمینه‌ها.
3. آموزش و پرورش و تربیت بدنی رایگان برای همه.
4. تقویت روح بررسی و ابتکار و تحقیق.
5. طرد کامل استعمار و جلوگیری از نفوذ اجانب.
6. محو هر گونه استبداد.
7. تأمین آزادی‌های سیاسی و اجتماعی.
8. مشارکت عامه مردم در تعیین سرنوشت.
9. رفع تبعیضات ناروا.
10. ایجاد نظام اداری صحیح.
اصل ۴:
کلیه قوانین و مقررات مدنی، جزایی، مالی، اقتصادی، اداری، فرهنگی، نظامی و غیر اینها باید بر اساس موازین اسلامی باشد.
اصل ۵:
در زمان غیبت حضرت ولی‌عصر (عج)، در جمهوری اسلامی ایران ولایت امر و امامت امت بر عهده فقیه عادل و آگاه به زمان است.
اصل ۶:
در جمهوری اسلامی ایران امور کشور باید به اتکای آرای عمومی اداره شود.
اصل ۷:
شوراها از ارکان تصمیم‌گیری و اداره امور کشورند.
اصل ۸:
دعوت به خیر، امر به معروف و نهی از منکر وظیفه‌ای است همگانی و متقابل.
اصل ۹:
در جمهوری اسلامی ایران آزادی و استقلال و وحدت و تمامیت ارضی کشور غیرقابل تجزیه است.
اصل ۱۰:
از آنجا که خانواده واحد بنیادی جامعه اسلامی است، همه قوانین باید در جهت حفظ و قداست خانواده باشد.
---
فصل دوم: زبان، خط، تاریخ و پرچم رسمی کشور
اصل ۱۵:
زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است.
اصل ۱۶:
از آنجا که زبان قرآن و علوم اسلامی عربی است، تدریس این زبان در مدارس الزامی است.
اصل ۱۷:
مبدأ تاریخ رسمی کشور هجرت پیامبر اسلام است.
---
فصل سوم: حقوق ملت
اصل ۱۹:
مردم ایران از هر قوم و قبیله‌ای که باشند، از حقوق مساوی برخوردارند.
اصل ۲۰:
همه افراد ملت اعم از زن و مرد یکسان در حمایت قانون قرار دارند.
اصل ۲۱:
دولت موظف است حقوق زن را در تمام جهات تضمین کند.
اصل ۲۲:
حیثیت، جان، مال، حقوق، مسکن و شغل اشخاص از تعرض مصون است.
اصل ۲۳:
تفتیش عقاید ممنوع است.
اصل ۲۴:
نشریات و مطبوعات در بیان مطالب آزادند مگر آنکه مخل به مبانی اسلام باشند.
اصل ۲۵:
بازرسی و نرساندن نامه‌ها و افشای مکالمات تلفنی ممنوع است.
اصل ۲۶:
احزاب، جمعیت‌ها و انجمن‌های سیاسی و صنفی آزادند.
اصل ۲۷:
تشکیل اجتماعات و راه‌پیمایی‌ها، بدون حمل سلاح، آزاد است.
اصل ۲۸:
هر کس حق دارد شغلی را که بدان مایل است، برگزیند.
اصل ۲۹:
برخورداری از تأمین اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیکاری، پیری و... حقی همگانی است.
اصل ۳۰:
دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه فراهم سازد.
در ادامه، اصول 31 تا 60 از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ارائه می‌شود:
فصل سوم: حقوق ملت (ادامه)
اصل ۳۱:
داشتن مسکن متناسب با نیاز، حق هر فرد و خانواده ایرانی است. دولت موظف است زمینه اجرای این اصل را فراهم کند.
اصل ۳۲:
هیچ‌کس را نمی‌توان دستگیر کرد مگر به حکم و ترتیبی که قانون معین می‌کند.
اصل ۳۳:
هیچ‌کس را نمی‌توان از محل اقامت خود تبعید کرد یا از اقامت در محلی ممنوع یا به اقامت در محلی مجبور ساخت، مگر در مواردی که قانون مقرر می‌دارد.
اصل ۳۴:
دادخواهی حق مسلم هر فرد است و هر کس می‌تواند به دادگاه‌های صالح مراجعه کند.
اصل ۳۵:
در همه دادگاه‌ها طرفین دعوا حق دارند برای خود وکیل انتخاب کنند.
اصل ۳۶:
حکم به مجازات و اجرای آن باید تنها از طریق دادگاه صالح و به موجب قانون باشد.
اصل ۳۷:
اصل برائت است؛ هیچ‌کس از نظر قانون مجرم شناخته نمی‌شود، مگر اینکه جرم او در دادگاه ثابت شود.
اصل ۳۸:
هر گونه شکنجه برای گرفتن اقرار یا کسب اطلاع ممنوع است.
اصل ۳۹:
هتک حرمت و حیثیت کسی که به حکم قانون دستگیر، بازداشت یا زندانی شده به هر صورت ممنوع و موجب مجازات است.
اصل ۴۰:
هیچ‌کس نمی‌تواند اعمال حق خویش را وسیله اضرار به غیر یا تجاوز به منافع عمومی قرار دهد.
اصل ۴۱:
تابعیت ایران حق مسلم هر فرد ایرانی است و دولت نمی‌تواند از هیچ ایرانی سلب تابعیت کند، مگر به درخواست خود او یا در صورتی که به تابعیت کشور دیگری درآید.
اصل ۴۲:
اتباع خارجی می‌توانند در حدود قوانین تابعیت ایران را بپذیرند.
---
فصل چهارم: اقتصاد و امور مالی
اصل ۴۳:
برای تأمین استقلال اقتصادی جامعه و ریشه‌کن کردن فقر و محرومیت، اقتصاد جمهوری اسلامی ایران بر پایه موارد زیر استوار است:
1. تأمین نیازهای اساسی.
2. رفع نیازهای عمومی.
3. جلوگیری از سلطه اقتصادی بیگانگان.
4. عدالت اجتماعی و...
اصل ۴۴:
نظام اقتصادی جمهوری اسلامی ایران بر پایه سه بخش دولتی، تعاونی و خصوصی استوار است.
اصل ۴۵:
انفال و ثروت‌های عمومی از قبیل زمین‌های موات، معادن، دریاها و... در اختیار حکومت اسلامی است.
اصل ۴۶:
هر کس مالک حاصل کسب و کار مشروع خویش است.
اصل ۴۷:
مالکیت شخصی که از راه مشروع باشد، محترم است.
اصل ۴۸:
در بهره‌برداری از منابع طبیعی و استفاده از درآمدهای ملی در سطح استان‌ها، تبعیضی وجود ندارد.
اصل ۴۹:
دولت موظف است ثروت‌های ناشی از ربا، غصب، رشوه و... را ضبط کند و به صاحب حق بازگرداند.
اصل ۵۰:
حفاظت از محیط زیست که نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه‌ای عمومی است.
اصل ۵۱:
هیچ نوع مالیاتی وضع نمی‌شود مگر به موجب قانون.
اصل ۵۲:
بودجه سالانه کشور به ترتیبی که قانون مشخص می‌کند، تهیه می‌شود.
اصل ۵۳:
کلیه دریافت‌های دولت در حساب خزانه‌داری کل متمرکز می‌شود.
اصل ۵۴:
دیوان محاسبات کشور مستقیماً زیر نظر مجلس شورای اسلامی اداره می‌شود.
اصل ۵۵:
دیوان محاسبات به کلیه حساب‌های وزارتخانه‌ها، مؤسسات و شرکت‌های دولتی رسیدگی می‌کند.
فصل پنجم: حق حاکمیت ملت و قوای ناشی از آن
اصل ۵۶:
حاکمیت مطلق بر جهان و انسان از آن خداست و هم او انسان را بر سرنوشت اجتماعی خویش حاکم ساخته است.
اصل ۵۷:
قوای حاکم در جمهوری اسلامی ایران عبارت‌اند از: مقننه، مجریه و قضائیه که زیر نظر ولایت امر و امامت امت عمل می‌کنند.
اصل ۵۸:
اعمال قوه مقننه از طریق مجلس شورای اسلامی است.
اصل ۵۹:
در مسائل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ممکن است اعمال قوه مقننه از راه مراجعه مستقیم به آرای مردم صورت گیرد.
اصل ۶۰:
اعمال قوه مجریه جز در اموری که مستقیماً بر عهده رهب
در ادامه، اصول 61 تا 90 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آورده شده و توضیح داده شده است:
---
فصل ششم: قوه مقننه
در ادامه، اصول 61 تا 90 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آورده شده و توضیح داده شده است:
---
فصل ششم: قوه مقننه
اصل ۶۱:
اعمال قوه قضائیه به وسیله دادگاه‌های دادگستری است که باید طبق موازین اسلامی عمل کنند.
توضیح:
این اصل به قوه قضائیه اشاره دارد و مسئولیت اجرای عدالت و حل‌وفصل دعاوی را بر اساس موازین اسلامی به دادگاه‌ها می‌سپارد.
---
اصل ۶۲:
مجلس شورای اسلامی از نمایندگان ملت که به طور مستقیم و با رأی مردم انتخاب می‌شوند تشکیل می‌گردد.
توضیح:
این اصل تأکید دارد که نمایندگان مجلس باید با انتخاب مستقیم مردم برگزیده شوند.
---
اصل ۶۳:
دوره نمایندگی مجلس شورای اسلامی چهار سال است.
توضیح:
مدت زمان نمایندگی هر دوره مجلس تعیین شده است.
---
اصل ۶۴:
جمع نمایندگان مجلس شورای اسلامی باید به تناسب جمعیت هر منطقه تعیین شود.
توضیح:
این اصل مربوط به تعداد نمایندگان هر حوزه انتخابیه است و با تغییر جمعیت، ممکن است تغییر کند.
---
اصل ۶۵:
جلسات مجلس شورای اسلامی با حضور دو سوم نمایندگان رسمیت می‌یابد.
توضیح:
شرایط رسمیت یافتن جلسات مجلس و تصویب قوانین توضیح داده شده است.
---
اصل ۶۶:
آیین‌نامه داخلی مجلس توسط نمایندگان تصویب می‌شود.
توضیح:
مجلس اختیار تنظیم قواعد و رویه‌های داخلی خود را دارد.
---
اصل ۶۷:
نمایندگان در آغاز کار سوگند یاد می‌کنند که به قانون اساسی و منافع مردم وفادار بمانند.
توضیح:
این اصل درباره تعهد اخلاقی و قانونی نمایندگان به ملت و قانون است.
---
اصل ۶۸:
در شرایط اضطراری (مانند جنگ)، انتخابات مجلس می‌تواند برای مدت معینی به تعویق بیفتد.
توضیح:
این اصل اجازه می‌دهد در مواقع خاص انتخابات به تعویق افتد.
---
اصل ۶۹:
مذاکرات مجلس علنی است، مگر در موارد اضطراری که غیرعلنی برگزار می‌شود.
توضیح:
برای شفافیت، مذاکرات باید علنی باشد، اما در شرایط حساس می‌تواند غیرعلنی شود.
---
اصل ۷۰:
رئیس‌جمهور و وزرا می‌توانند در جلسات علنی مجلس حضور یابند.
توضیح:
این اصل به هماهنگی میان قوا اشاره دارد.
---
فصل هفتم: شوراها
اصل ۷۱:
مجلس شورای اسلامی در عموم مسائل در حدود مقرر در قانون اساسی می‌تواند قانون وضع کند.
توضیح:
مجلس اختیار قانون‌گذاری دارد، اما محدود به چارچوب قانون اساسی است.
---
اصل ۷۲:
مجلس نمی‌تواند قوانینی مخالف اصول و احکام اسلام یا قانون اساسی تصویب کند.
توضیح:
این اصل برای حفظ تطابق قوانین با موازین اسلامی و قانون اساسی است.
---
اصل ۷۳:
تفسیر قوانین عادی بر عهده مجلس شورای اسلامی است.
توضیح:
توضیح و تفسیر قوانین عادی، یکی از وظایف مجلس است.
---
اصل ۷۴:
طرح‌های قانونی به پیشنهاد حداقل 15 نفر از نمایندگان یا از سوی دولت به مجلس ارائه می‌شود.
توضیح:
روش ارائه طرح‌های قانونی به مجلس را مشخص می‌کند.
---
اصل ۷۵:
طرح‌ها و پیشنهادهای قانونی که موجب افزایش هزینه‌های عمومی می‌شود، باید راه تأمین هزینه آن مشخص باشد.
توضیح:
این اصل برای جلوگیری از بار مالی غیرضروری برای دولت وضع شده است.
---
اصل ۷۶:
مجلس حق تحقیق و تفحص در تمام امور کشور را دارد.
توضیح:
این اصل به مجلس اختیار نظارت و تحقیق در مسائل کشور می‌دهد.
---
اصل ۷۷:
عهدنامه‌ها، مقاوله‌نامه‌ها، قراردادها و موافقت‌نامه‌های بین‌المللی باید به تصویب مجلس برسند.
توضیح:
این اصل به مجلس اختیار تصویب توافقات بین‌المللی را می‌دهد.
---
اصل ۷۸:
هر گونه تغییر در خطوط مرزی کشور ممنوع است، مگر با رعایت مصلحت کشور.
توضیح:
این اصل برای حفظ تمامیت ارضی کشور است.
---
اصل ۷۹:
اعلام وضعیت فوق‌العاده تنها با تصویب مجلس امکان‌پذیر است.
توضیح:
برای اعلام شرایط اضطراری نیاز به تأیید مجلس است.
---
اصل ۸۰:
گرفتن و دادن وام یا کمک‌های بدون عوض داخلی و خارجی باید با تصویب مجلس باشد.
توضیح:
برای دریافت یا اعطای کمک‌های مالی، تأیید مجلس ضروری است.
---
اصل ۸۱:
دادن امتیاز تشکیل شرکت‌ها و مؤسسات به خارجیان ممنوع است.
توضیح:
این اصل برای جلوگیری از سلطه اقتصادی خارجیان بر اقتصاد کشور است.
---
اصل ۸۲:
استخدام کارشناسان خارجی ممنوع است، مگر در موارد ضروری.
توضیح:
این اصل از استقلال نیروی انسانی کشور حمایت می‌کند.
---
اصل ۸۳:
فروش اموال دولتی که در اختیار حکومت اسلامی است باید با تصویب مجلس باشد.
توضیح:
برای حفظ اموال ملی، فروش آن‌ها محدود به تصویب مجلس است.
---
اصل ۸۴:
هر نماینده در برابر تمام ملت مسئول است و حق اظهار نظر در همه مسائل کشور را دارد.
توضیح:
نمایندگان مسئولیتی فراتر از حوزه انتخابیه خود دارند.
---
اصل ۸۵:
مجلس نمی‌تواند اختیار قانون‌گذاری را به شخص یا هیئتی واگذار کند.
توضیح:
وظیفه قانون‌گذاری غیرقابل واگذاری است، مگر در شرایط خاص.
---
اصل ۸۶:
نمایندگان در مقام ایفای وظایف نمایندگی، آزاد هستند و نمی‌توان آن‌ها را به سبب نظراتشان تعقیب کرد.
توضیح:
این اصل برای حفظ آزادی نمایندگان وضع شده است.
---
اصل ۸۷:
رئیس‌جمهور باید برای هیئت وزیران از مجلس رأی اعتماد بگیرد.
توضیح:
رئیس‌جمهور برای آغاز به کار دولت نیاز به تأیید مجلس دارد.
---
اصل ۸۸:
نمایندگان مجلس می‌توانند از رئیس‌جمهور و وزرا سؤال کنند.
توضیح:
این اصل یکی از ابزارهای نظارتی مجلس است.
---
اصل ۸۹:
نمایندگان می‌توانند با رعایت اصول قانونی، رئیس‌جمهور یا وزیران را استیضاح کنند.
توضیح:
استیضاح یکی از ابزارهای قانونی برای نظارت بر دولت است.
---
اصل ۹۰:
هر کس شکایتی از طرز کار مجلس، قوه مجریه یا قوه قضائیه داشته باشد، می‌تواند به مجلس مراجعه کند.
توضیح:
این اصل برای حفظ حقوق شهروندی و ایجاد شفافیت است.
در ادامه، اصول 91 تا 120 از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آورده شده و توضیح داده شده است:
---
فصل هشتم: رهبر یا شورای رهبری
اصل ۹۱:
به منظور پاسداری از احکام اسلام و قانون اساسی، شورایی به نام شورای نگهبان تشکیل می‌شود.
توضیح:
شورای نگهبان نقش مهمی در نظارت بر قوانین و تطبیق آن‌ها با شرع و قانون اساسی دارد.
---
اصل ۹۲:
شورای نگهبان 12 عضو دارد: 6 نفر فقیه به انتخاب رهبری و 6 نفر حقوقدان به پیشنهاد قوه قضائیه و تأیید مجلس.
توضیح:
ترکیب اعضای شورای نگهبان نشان‌دهنده پیوند میان دین و حقوق در نظام جمهوری اسلامی است.
---
اصل ۹۳:
مجلس شورای اسلامی بدون وجود شورای نگهبان اعتبار قانونی ندارد.
توضیح:
حضور شورای نگهبان برای اعتبار تصمیمات مجلس ضروری است.
---
اصل ۹۴:
کلیه مصوبات مجلس شورای اسلامی باید به شورای نگهبان ارسال شود.
توضیح:
این اصل نظارت قانونی و شرعی شورای نگهبان بر قوانین مصوب مجلس را تأیید می‌کند.
---
اصل ۹۵:
شورای نگهبان باید مصوبات مجلس را حداکثر ظرف 10 روز بررسی کند.
توضیح:
مدت زمان مشخصی برای تصمیم‌گیری شورای نگهبان تعیین شده است.
---
اصل ۹۶:
تشخیص عدم مغایرت قوانین با احکام اسلام بر عهده فقهای شورای نگهبان است.
توضیح:
این اصل وظیفه اصلی فقهای شورای نگهبان را مشخص می‌کند.
---
اصل ۹۷:
اعضای شورای نگهبان حق شرکت در مجلس را برای توضیح نظرات خود دارند.
توضیح:
این اصل ارتباط نزدیک میان شورای نگهبان و مجلس را نشان می‌دهد.
---
اصل ۹۸:
تفسیر قانون اساسی بر عهده شورای نگهبان است.
توضیح:
این اصل شورای نگهبان را مسئول ارائه تفسیر نهایی از قانون اساسی می‌داند.
---
اصل ۹۹:
شورای نگهبان نظارت بر انتخابات ریاست جمهوری، مجلس و همه‌پرسی‌ها را بر عهده دارد.
توضیح:
این اصل وظیفه نظارتی شورای نگهبان در فرآیندهای انتخاباتی را تعیین می‌کند.
---
فصل نهم: قوه مجریه
اصل ۱۰۰:
برای پیشبرد سریع برنامه‌های اجتماعی، اقتصادی و رفاهی، شوراهایی در سطح کشور تشکیل می‌شوند.
توضیح:
این اصل تأسیس شوراهای محلی را برای مدیریت محلی امور عمومی تجویز می‌کند.
---
اصل ۱۰۱:
شورای عالی استان‌ها به منظور جلوگیری از تبعیضات و هماهنگی امور استانی تشکیل می‌شود.
توضیح:
این شورا وظیفه هماهنگی و برنامه‌ریزی در سطح ملی دارد.
---
اصل ۱۰۲:
شورای عالی استان‌ها حق دارد طرح‌هایی را تهیه و به مجلس ارائه کند.
توضیح:
این اصل به شوراها اختیار پیشنهاد طرح‌های قانونی می‌دهد.
---
اصل ۱۰۳:
استانداران، فرمانداران و دیگر مقامات موظف به اجرای مصوبات شوراها هستند.
توضیح:
این اصل بر تعامل میان مقامات اجرایی و شوراها تأکید دارد.
---
اصل ۱۰۴:
در واحدهای تولیدی، صنعتی و کشاورزی شوراهایی برای تنظیم برنامه‌ها تشکیل می‌شود.
توضیح:
این شوراها نقش مهمی در هماهنگی و بهبود بهره‌وری اقتصادی دارند.
---
اصل ۱۰۵:
مصوبات شوراها نباید مخالف موازین اسلامی و قوانین کشور باشد.
توضیح:
این اصل محدودیت‌هایی برای جلوگیری از تضاد میان مصوبات شوراها و قوانین ملی تعیین می‌کند.
---
اصل ۱۰۶:
انحلال شوراها فقط در صورت انحراف از وظایف قانونی و با حکم دادگاه امکان‌پذیر است.
توضیح:
این اصل از استقلال شوراها محافظت می‌کند.
---
فصل دهم: سیاست خارجی
اصل ۱۰۷:
رهبر جمهوری اسلامی ایران توسط مجلس خبرگان انتخاب می‌شود.
توضیح:
این اصل نحوه انتخاب رهبری را مشخص می‌کند.
---
اصل ۱۰۸:
قانون مربوط به تعداد و شرایط خبرگان بر عهده مجلس خبرگان است.
توضیح:
این اصل به مجلس خبرگان اختیار تنظیم قوانین مرتبط با خود را می‌دهد.
---
اصل ۱۰۹:
شرایط رهبر شامل اجتهاد، عدالت، و مدیریت است.
توضیح:
این اصل معیارهای انتخاب رهبر را مشخص می‌کند.
---
اصل ۱۱۰:
وظایف و اختیارات رهبر شامل تعیین سیاست‌های کلی نظام، فرماندهی کل قوا و... است.
توضیح:
این اصل نقش و مسئولیت‌های رهبری را به تفصیل بیان می‌کند.
---
اصل ۱۱۱:
در صورت ناتوانی رهبر، خبرگان باید اقدام به عزل وی کنند.
توضیح:
این اصل فرآیند نظارت بر رهبری را تعیین می‌کند.
---
فصل یازدهم: قوه قضائیه
اصل ۱۱۲:
مجمع تشخیص مصلحت نظام برای حل اختلافات میان مجلس و شورای نگهبان تشکیل می‌شود.
توضیح:
این مجمع در مسائل پیچیده و اختلافات میان قوا تصمیم‌گیری می‌کند.
---
اصل ۱۱۳:
رئیس‌جمهور پس از رهبری عالی‌ترین مقام رسمی کشور است.
توضیح:
این اصل جایگاه رئیس‌جمهور را در نظام سیاسی مشخص می‌کند.
---
اصل ۱۱۴:
رئیس‌جمهور با رأی مستقیم مردم برای چهار سال انتخاب می‌شود.
توضیح:
این اصل روش انتخاب رئیس‌جمهور را تعیین می‌کند.
---
اصل ۱۱۵:
رئیس‌جمهور باید ایرانی‌الاصل، مدیر و مدبر، و مؤمن به مبانی جمهوری اسلامی باشد.
توضیح:
این اصل شرایط نامزدی برای ریاست‌جمهوری را تعیین می‌کند.
---
اصل ۱۱۶:
شیوه انتخابات ریاست‌جمهوری به وسیله قانون مشخص می‌شود.
توضیح:
این اصل به قانون‌گذار اختیار تنظیم جزئیات فرآیند انتخابات را می‌دهد.
---
اصل ۱۱۷:
رئیس‌جمهور با اکثریت مطلق آرای مردم انتخاب می‌شود.
توضیح:
این اصل توضیح می‌دهد که رئیس‌جمهور باید بیش از 50% آرا را کسب کند.
---
اصل ۱۱۸:
نظارت بر انتخابات ریاست‌جمهوری بر عهده شورای نگهبان است.
توضیح:
این اصل نقش نظارتی شورای نگهبان در انتخابات ریاست‌جمهوری را تأیید می‌کند.
---
اصل ۱۱۹:
در صورت فوت، عزل یا استعفای رئیس‌جمهور، وظایف او به معاون اول منتقل می‌شود.
توضیح:
این اصل نحوه مدیریت شرایط خاص در نبود رئیس‌جمهور را مشخص می‌کند.
---
اصل ۱۲۰:
مجلس شورای اسلامی در موارد اضطراری می‌تواند مهلت خدمت رئیس‌جمهور را تمدید کند.
توضیح:
این اصل امکان اقدامات خاص در شرایط بحرانی را فراهم می‌کند.
در ادامه، اصول 121 تا 150 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ارائه و توضیح داده می‌شود:
---
فصل یازدهم: قوه مجریه (ادامه)
اصل ۱۲۱:
رئیس‌جمهور در مجلس شورای اسلامی و در حضور رئیس قوه قضائیه و نمایندگان، سوگند یاد می‌کند که پاسدار اسلام و قانون اساسی باشد.
توضیح:
این اصل به تعهد اخلاقی و قانونی رئیس‌جمهور در آغاز دوره ریاست‌جمهوری اشاره دارد.
---
اصل ۱۲۲:
رئیس‌جمهور در برابر ملت، رهبر و مجلس مسئول است.
توضیح:
این اصل مسئولیت‌های رئیس‌جمهور را در سه سطح بیان می‌کند.
---
اصل ۱۲۳:
رئیس‌جمهور موظف است مصوبات مجلس یا نتایج همه‌پرسی‌ها را امضا و ابلاغ کند.
توضیح:
این اصل به وظیفه اجرایی رئیس‌جمهور در تصویب قوانین اشاره دارد.
---
اصل ۱۲۴:
رئیس‌جمهور می‌تواند برای اداره بهتر امور، یک یا چند معاون داشته باشد.
توضیح:
این اصل اختیار تعیین معاونان را به رئیس‌جمهور می‌دهد.
---
اصل ۱۲۵:
امضای عهدنامه‌ها، مقاوله‌نامه‌ها و موافقت‌نامه‌های بین‌المللی بر عهده رئیس‌جمهور یا نماینده قانونی او است.
توضیح:
این اصل مسئولیت رئیس‌جمهور در سیاست خارجی را مشخص می‌کند.
---
اصل ۱۲۶:
رئیس‌جمهور مسئولیت امور برنامه و بودجه و امور اداری و استخدامی کشور را مستقیماً بر عهده دارد.
توضیح:
این اصل به وظایف اقتصادی و اداری رئیس‌جمهور می‌پردازد.
---
اصل ۱۲۷:
رئیس‌جمهور می‌تواند در موارد خاص نماینده ویژه تعیین کند.
توضیح:
این اصل به رئیس‌جمهور اجازه می‌دهد نمایندگانی برای مأموریت‌های خاص منصوب کند.
---
اصل ۱۲۸:
رئیس‌جمهور سفیران را پیشنهاد و عزل و نصب می‌کند.
توضیح:
این اصل مسئولیت رئیس‌جمهور در روابط دیپلماتیک را بیان می‌کند.
---
اصل ۱۲۹:
اعطای نشان‌های دولتی بر عهده رئیس‌جمهور است.
توضیح:
این اصل به اختیارات رئیس‌جمهور در تجلیل از اشخاص شایسته اشاره دارد.
---
اصل ۱۳۰:
رئیس‌جمهور می‌تواند استعفا دهد و استعفای او باید به رهبر تقدیم شود.
توضیح:
این اصل شرایط استعفای رئیس‌جمهور را تعیین می‌کند.
---
اصل ۱۳۱:
در صورت فوت، عزل یا استعفای رئیس‌جمهور، معاون اول وظایف او را بر عهده می‌گیرد.
توضیح:
این اصل نحوه مدیریت شرایط اضطراری در نبود رئیس‌جمهور را توضیح می‌دهد.
---
اصل ۱۳۲:
در دوره سرپرستی معاون اول، انتخابات ریاست‌جمهوری جدید باید ظرف 50 روز برگزار شود.
توضیح:
این اصل بر تعیین سریع رئیس‌جمهور جدید تأکید دارد.
---
فصل دوازدهم: صدا و سیما
اصل ۱۳۳:
وزرا توسط رئیس‌جمهور معرفی و از مجلس رأی اعتماد می‌گیرند.
توضیح:
این اصل بر هماهنگی میان قوه مجریه و مقننه تأکید دارد.
---
اصل ۱۳۴:
رئیس‌جمهور مسئول هماهنگی میان وزرا و هدایت هیئت وزیران است.
توضیح:
این اصل نقش مدیریتی رئیس‌جمهور را در دولت مشخص می‌کند.
---
اصل ۱۳۵:
وزیران تا زمانی که عزل یا استیضاح نشده‌اند، در سمت خود باقی می‌مانند.
توضیح:
این اصل بر ثبات کابینه تأکید دارد.
---
اصل ۱۳۶:
رئیس‌جمهور می‌تواند وزرا را عزل کند.
توضیح:
این اصل اختیار رئیس‌جمهور در تغییر کابینه را بیان می‌کند.
---
اصل ۱۳۷:
هر وزیر در برابر رئیس‌جمهور و مجلس مسئول است.
توضیح:
این اصل مسئولیت فردی وزرا را توضیح می‌دهد.
---
اصل ۱۳۸:
هیئت وزیران می‌تواند آیین‌نامه‌های لازم برای اجرای قوانین را تصویب کند.
توضیح:
این اصل اختیارات اجرایی دولت را مشخص می‌کند.
---
اصل ۱۳۹:
ارجاع دعاوی مربوط به اموال عمومی و دولتی به داوری باید به تأیید مجلس برسد.
توضیح:
این اصل برای حفاظت از اموال عمومی تدوین شده است.
---
اصل ۱۴۰:
رسیدگی به اتهامات رئیس‌جمهور و وزرا در دادگاه‌های عمومی انجام می‌شود.
توضیح:
این اصل تأکید می‌کند که حتی مقامات بلندپایه باید پاسخگوی قانون باشند.
---
اصل ۱۴۱:
رئیس‌جمهور، معاونان و وزرا نمی‌توانند مشاغل دیگر دولتی یا خصوصی داشته باشند.
توضیح:
این اصل برای جلوگیری از تضاد منافع تدوین شده است.
---
اصل ۱۴۲:
دارایی رهبر، رئیس‌جمهور، وزرا و خانواده آن‌ها پیش و پس از خدمت بررسی می‌شود.
توضیح:
این اصل برای شفافیت مالی مقامات وضع شده است.
---
فصل سیزدهم: نیروهای مسلح
اصل ۱۴۳:
ارتش جمهوری اسلامی ایران پاسداری از استقلال و تمامیت ارضی کشور را بر عهده دارد.
توضیح:
این اصل نقش ارتش را در دفاع از کشور مشخص می‌کند.
---
اصل ۱۴۴:
ارتش باید اسلامی، مردمی و در خدمت اهداف اسلامی باشد.
توضیح:
این اصل بر تطابق ارتش با ارزش‌های اسلامی تأکید دارد.
---
اصل ۱۴۵:
هیچ فرد خارجی نمی‌تواند در ارتش و نیروهای مسلح خدمت کند.
توضیح:
این اصل بر استقلال کامل نیروهای مسلح تأکید دارد.
---
اصل ۱۴۶:
ایجاد هر گونه پایگاه نظامی خارجی در کشور ممنوع است.
توضیح:
این اصل از استقلال و امنیت ملی کشور محافظت می‌کند.
---
اصل ۱۴۷:
نیروهای مسلح در زمان صلح باید در امور سازندگی کشور مشارکت کنند.
توضیح:
این اصل بر استفاده از توانایی‌های نیروهای مسلح در توسعه کشور تأکید دارد.
---
اصل ۱۴۸:
استفاده شخصی از امکانات و تجهیزات نظامی ممنوع است.
توضیح:
این اصل برای جلوگیری از سوءاستفاده از اموال عمومی تدوین شده است.
---
اصل ۱۴۹:
ترویج اخلاق اسلامی در نیروهای مسلح یک وظیفه است.
توضیح:
این اصل برای تقویت اخلاق و فرهنگ اسلامی در نیروهای نظامی وضع شده است.
---
اصل ۱۵۰:
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برای پاسداری از انقلاب و دستاوردهای آن تشکیل شده است.
توضیح:
این اصل نقش ویژه سپاه پاسداران را در حفظ انقلاب اسلامی توضیح می‌دهد.
---
در صورت نیاز به ادامه یا جزئیات بیشتر، اعلام کنید!
اصول 151 تا 177 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر است. این اصول به موضوعاتی از جمله نیروهای مسلح، سیاست‌گذاری‌ها، بازنگری در قانون اساسی و سایر مسائل حاکمیتی پرداخته است.
---
فصل چهاردهم: سیاست فرهنگی، اقتصادی و نظامی کشور
اصل ۱۵۱:
برای آموزش نظامی و دفاعی ملت، برنامه‌ریزی‌های لازم باید انجام شود.
توضیح:
این اصل به ضرورت آماده‌سازی عمومی برای دفاع از کشور اشاره دارد.
---
اصل ۱۵۲:
سیاست خارجی جمهوری اسلامی بر مبنای نفی سلطه‌پذیری، حفظ استقلال و خودداری از روابط استعماری است.
توضیح:
این اصل بر سیاست خارجی مستقل و ضد استعماری تأکید می‌کند.
---
اصل ۱۵۳:
انعقاد قراردادهایی که منجر به سلطه خارجی بر منابع طبیعی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی کشور شود، ممنوع است.
توضیح:
این اصل از منابع و منافع ملی کشور در برابر نفوذ خارجی محافظت می‌کند.
---
اصل ۱۵۴:
ایران از مبارزات مستضعفین جهان حمایت می‌کند و در امور داخلی کشورها دخالت نمی‌کند.
توضیح:
این اصل سیاست خارجی کشور را در حمایت از عدالت جهانی تبیین می‌کند.
---
اصل ۱۵۵:
پناهندگی سیاسی به افراد واجد شرایط، به شرطی که خلاف منافع ایران نباشد، پذیرفته می‌شود.
توضیح:
این اصل سیاست ایران در خصوص پناهندگان را بیان می‌کند.
---
فصل پانزدهم: رسانه‌های عمومی
اصل ۱۵۶:
قوه قضائیه، نهادی مستقل است که وظیفه آن احقاق حقوق، پیشگیری از جرم، و نظارت بر اجرای عدالت است.
توضیح:
این اصل استقلال قوه قضائیه را برای تحقق عدالت تأیید می‌کند.
---
اصل ۱۵۷:
رهبری رئیس قوه قضائیه را برای مدت پنج سال تعیین می‌کند.
توضیح:
این اصل به نقش رهبری در مدیریت قوه قضائیه اشاره دارد.
---
اصل ۱۵۸:
وظایف رئیس قوه قضائیه شامل تدوین سیاست‌های قضایی، نظارت بر دادگستری و استخدام قضات است.
توضیح:
این اصل وظایف اجرایی رئیس قوه قضائیه را شرح می‌دهد.
---
اصل ۱۵۹:
دادگستری مرجع رسمی تظلمات و شکایات است.
توضیح:
این اصل به وظیفه دادگستری در حل و فصل اختلافات اشاره دارد.
---
اصل ۱۶۰:
وزیر دادگستری مسئول ارتباط میان قوه قضائیه و قوه مجریه و مجلس است.
توضیح:
این اصل نقش واسطه‌ای وزیر دادگستری را توضیح می‌دهد.
---
اصل ۱۶۱:
دیوان عالی کشور برای نظارت بر اجرای قوانین و وحدت رویه قضایی تشکیل می‌شود.
توضیح:
این اصل به جایگاه دیوان عالی کشور در نظارت بر قوه قضائیه تأکید دارد.
---
اصل ۱۶۲:
رئیس دیوان عالی کشور با پیشنهاد رئیس قوه قضائیه و تأیید رهبری منصوب می‌شود.
توضیح:
این اصل به نحوه انتخاب رئیس دیوان عالی کشور اشاره دارد.
---
اصل ۱۶۳:
شرایط قضاوت باید مطابق با موازین اسلامی باشد.
توضیح:
این اصل بر تطابق ویژگی‌های قضات با ارزش‌های اسلامی تأکید دارد.
---
اصل ۱۶۴:
قضات نمی‌توانند بدون اثبات جرم یا تخلف، عزل یا جابه‌جا شوند.
توضیح:
این اصل برای حفاظت از استقلال قضات تدوین شده است.
---
اصل ۱۶۵:
محاکمات باید علنی باشد، مگر در مواردی که خلاف نظم عمومی یا عفت عمومی باشد.
توضیح:
این اصل به شفافیت و انصاف در دادرسی تأکید دارد.
---
اصل ۱۶۶:
احکام دادگاه‌ها باید مستدل و مستند به قانون باشند.
توضیح:
این اصل بر لزوم شفافیت در تصمیم‌گیری‌های قضایی تأکید دارد.
---
اصل ۱۶۷:
قاضی موظف است حکم هر دعوا را بر اساس قوانین موجود صادر کند و در صورت نبود قانون، به منابع معتبر اسلامی رجوع کند.
توضیح:
این اصل به نقش فقه اسلامی در نظام قضایی اشاره دارد.
---
اصل ۱۶۸:
رسیدگی به جرایم سیاسی و مطبوعاتی باید علنی و با حضور هیئت منصفه باشد.
توضیح:
این اصل بر اهمیت شفافیت در محاکمه جرایم سیاسی و مطبوعاتی تأکید دارد.
---
اصل ۱۶۹:
هیچ عملی جرم محسوب نمی‌شود، مگر آنکه به موجب قانون جرم باشد.
توضیح:
این اصل اصل قانونی بودن جرایم و مجازات‌ها را بیان می‌کند.
---
اصل ۱۷۰:
قضات می‌توانند از اجرای مصوبات دولتی که خلاف قانون یا خارج از اختیارات قوه مجریه باشد، خودداری کنند.
توضیح:
این اصل بر استقلال قوه قضائیه در برابر دولت تأکید دارد.
---
اصل ۱۷۱:
اگر کسی در اثر اشتباه یا تقصیر قاضی دچار ضرر شود، خسارت او باید جبران شود.
توضیح:
این اصل به مسئولیت قضات در برابر اشتباهات تأکید دارد.
---
اصل ۱۷۲:
جرایم مربوط به نیروهای مسلح در دادگاه‌های نظامی بررسی می‌شود.
توضیح:
این اصل به صلاحیت ویژه دادگاه‌های نظامی اشاره دارد.
---
اصل ۱۷۳:
دیوان عدالت اداری به منظور رسیدگی به شکایات و اعتراضات مردم علیه تصمیمات دولتی تشکیل می‌شود.
توضیح:
این اصل حق مردم برای اعتراض به عملکرد دولت را تضمین می‌کند.
---
اصل ۱۷۴:
سازمان بازرسی کل کشور برای نظارت بر حسن اجرای قوانین تشکیل می‌شود.
توضیح:
این اصل نقش نظارتی سازمان بازرسی کل کشور را تعریف می‌کند.
---
اصل ۱۷۵:
صدا و سیما باید در چارچوب آزادی بیان و نشر افکار، مطابق با موازین اسلامی اداره شود.
توضیح:
این اصل سیاست‌های حاکم بر رسانه‌های عمومی را تعیین می‌کند.
---
اصل ۱۷۶:
شورای عالی امنیت ملی برای تأمین منافع ملی و هماهنگی امور دفاعی تشکیل می‌شود.
توضیح:
این اصل به تشکیل شورایی برای تصمیم‌گیری درباره مسائل امنیتی کشور اشاره دارد.
---
اصل ۱۷۷:
بازنگری در قانون اساسی باید با پیشنهاد رهبری و تأیید مقام‌های عالی کشور صورت گیرد.
توضیح:
این اصل روند اصلاح قانون اساسی را تعیین می‌کند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر