- اصطلاح «حقوق زنان» به مجموعه‌ای از حقوق اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی زنان در جامعه اطلاق می‌شود. حقوق زنان ایرانی طی دوره‌های مختلف، متفاوت است.
در ایران بعد از انقلاب اسلامی، حقوق زنان در قانون اساسی به عنوان یک مرجع قانونی و در سایر قوانین حقوقی و کیفی و قوانین خاص مورد توجه قرار گرفته است.
حقوق زنان و دختران در قوانین ایران
برخی از قوانین در ایران، در اکثر موارد جز موارد خاص، برای احقاق حق همه افراد از زن و مرد به صورت یک اجرا می‌شود، اما برخی از قوانین عمومی و حتی برخی قوانین به صورت اختصاصی در حمایت از حقوق زنان و به طور خاص انجام می‌شوند. جهت منع تبعیض علیه زنان تصویب شده‌اند.
۱- حقوق زن در قانون اساسی
خانواده، بنیان جامعه اسلامی و زن، بنیان خانواده است. از اینرو، قانون اساسی توجه ویژه به موضوع زن و حقوق زنان نشان داده شده است.
در مقدمه قانون اساسی، همچنین بر نقش زنان در پیروزی انقلاب اسلامی، مبحث ویژه‌ای تحت عنوان «زن در قانون اساسی» آمده است. اختصاص بخشی از مقدمه قانون اساسی به موضوع زن، حاکی از توجه خاص نظام جمهوری اسلامی به جایگاه زنان دارد. علاوه بر بخش مقدمه، برخی از اصل‌های قانون اساسی نیز به موضوعات حقوق زنان پرداخته می‌شود.
الف) اصل سوم قانون اساسی
در بند اصل 3 قانون اساسی آمده است: همه حقوق همه جانبه افراد، اعم از زن و مرد و ایجاد امنیت قضایی عادلانه برای همه و تساوی عموم در قانون برابر از وظایف دولت است.
بند ۸ ماده نیز به حق فعالیت سیاسی زنان مردان، اشاره دارد. این بند به بیان این موضوع می‌پردازد که دولت ایران موظف است برای مشارکت همه مردم (اعم از زن و مرد) در تعیین سرنوشت سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اجتماعی همه امکانات را فراهم کند. بنابراین طبق قانون اساسی زنان در عرصه سیاست به عنوان حق انتخاب کننده و انتخاب گیرنده، موارد خاص، منعی وجود ندارد.
ب) اصل بیستم قانون اساسی
۲۰ قانون اساسی به بیان این موضوع می‌پردازد که: همه ملت‌ها از زن و مرد در اصل حمایت از قانون قرار دارند و از همه حقوق انسانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و با رعایت موازین اسلام فرهنگی هستند.
ج) اصل بیست ویکم قانون اساسی
اصل ۲۱ قانون اساسی دولت را موظف کرده حقوق زن را در تمام جهات با رعایت موازین اسلامی تضمین کند و امور زیر را انجام دهد:
-ایجاد زمینه‌های مساعد برای رشد شخصیت زن و احیای حقوق مادی و معنوی او.
-حمایت مادران به ویژه در دوران بارداری و حضانت فرزند و حمایت از کودکان بیسرپرست؛
-ایجاد دادگاه صالح برای حفظ کیان و بقای خانواده؛ ایجاد بیمه خاص بیوگان و زنان سالخورده و بیسرپرست؛
-اعطای قیمومت فرزندان به مادران شایسته در جهت غبطه آنها در صورت نبودن، ولی شرعی.
۲- حقوق زنان در قانون مدنی ایران
قانون مدنی ایران در مباحث مختلف زنان و در بخش حقوق خانواده به موارد متعددی از حقوق پرداخته است. حقوقی مانند: حق نفقه، طلاق، مهریه و حضانت فرزند از این حقوق است.
الف) ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی
بر اساس این ماده، به مجرد عقد زن مالک مهریه می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی را که بخواهد در آن بکند. "هان وهت باتوهد ماتوناند مههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههه
ب) ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی
طبق ماده این: زن می
ج) ماده ۱۱۰۶ و ۱۱۱۱
بر اساس ماده 1106 قانون مدنی، نفقه زن بر اساس قانون مدنی است و طبق ماده 1111 قانون در صورت امتناع از پرداخت نفقه، زن می‌تواند محکم شود و دادگاه او را محکوم به پرداخت نفقه کند و در صورت امتناع مجدد از پرداخت باشد. ، مسئولیت کیفری خواهد داشت.
د) ماده ۱۱۱۸ قانون مدنی
طبق این ماده، زن مالک اموال است و مستقلاً می‌تواند خود را هر تصرفی داشته باشد که بخواهد انجام دهد و حق دخل و تصرف در آن را ندارد.
ه) ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی
بر اساس این ماده زوجین می‌توانند هر شرطی که خلاف مقتضای عقد را به صورت شرطی در کنار عقد ازدواج یا هر عقد لازم دیگری را بین خود بگذارند و از جمله این شروط در کنار عقد می‌توان به شرط تنصیف اموال اشاره کرد. طبق این شرط زمانی که مرد بدون دلیل، طلاق گرفتن، زن می‌تواند تا نصف اموال به دست‌آمده مرد بعد از ازدواج را مطالب کند.
و) ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی
طبق این ماده در صورتی که دوام زوجیت باعث عسر و حرج زوجه باشد، زن می‌تواند حاکم شرع مراجعه و درخواستی طلاق کند. "ع" ع ویلاق دد مودوود.
ز) ماده ۱۱۷۶ قانون مدنی
طبق ماده خود، مادر مجبور نیست به شیر دهد، ممکن است فرزند به غیر شیر مادر نباشد.
۳-حقوق زن در قانون مجازات اسلامی و قانون آیین دادرسی کیفری
اکثر قانون‌های قانونی زنان اسلامی برای زن و مرد به نحوی یکسان شده است، اما قانونگذاری در ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی به نحو اختصاصی در رابطه با حق امنیت و اطفال به قانون پرداخت و برای نقض آن مجازات در نظر گرفته شده است.
بر اساس ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی : هرکس در اماکن عمومی یا معابر، معترض یا مزاحم اطفال و زنان می شود یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت به آنان توهین می تواند به حبس از دو تا شش ماه و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم شود. خواهد شد.
همچنین مواد 42 و 66 قانون آیین دادرسی کیفری به حق زنان در جلسه از ضابطان زن آموزش دیده و حق شکایت سازمان‌های مردم نهاد در حمایت از می‌پردازند.
۴ -حقوق زن در قانون زنان و کودکان بیسرپرست
قانون زنان و کودکان بیسرپرست ، به بیان حمایت‌های دولت در زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی و مالی زنان بیوه، زنان پیر و سالخورده و سایر زنان و دختران بیسرپرست و کودکان بیسرپرست، می‌پردازند. این قانون طی ۱۰ ماده، در سال ۱۳۷۱ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است.
۵-حقوق زن در قانون کار
یکی از مهمترین قوانین مصوب مجلس درباره زنان، فصل مربوط به زنان در قانون کار مصوب ۱۳۶۹ است. مهمترین موارد مربوط به زنان در قانون کار: الزام قانون به حمایت از زنان شاغل، ممنوعیت سپری کردن کار‌های خطرناک، سخت و زیان‌آور به زنان و ممنوعیت حمل بیش از ۲۰ کیلو برای کارگر، تعیین ۹۰ روز مرخصی با حقوق قبل و بعد از زایمان. و احتساب این مدت، در سوابق خدمت و اجازه دهید نیم ساعت به مادران شیرده برای شیردادن کودکان پس از هر ۳ ساعت کار است.
۶-حقوق زن در قوانین توسعه ایران
قوانین توسعه در ایران به منظور برنامه‌ریزی در اسناد بالادستی و ایجاد هماهنگی در سطح سیاستگذاری برای توسعه همه‌جانبه در کشور به موارد متعددی در زمینه حقوق زنان در ایران پرداخته است.
برنامه چهارم توسعه کشور، به عنوان اولین برنامه درازمدت (۲۰ ساله)، به مسائل زنان پرداخته است. در این قانون، بر استیفای حقوق شرعی و قانونی مجلس شده و برای دستیابی به آن، هم در نهاد خانواده و هم در صحنه سیاسی ـ اجتماعی، نقش سازنده زن مورد توجه قرار گرفته است.
ماده از این قانون مانند مواد: ۳۰، ۱۰۱، ۱۰۲ و ۱۱۱، به حقوق زنان و ظایف دولت در این زمینه پرداخته است.
برنامه ششم نیز در بخش‌هایی با عنوان سلامت و حمایت از زنان سرپرست خانوار، و در ماده ۱۰۱ این قانون به موضوع زنان و وظایف دولت در برابر آنها پرداخت می‌شود. این قانون ضمن تصویب وضعیت‌های قانونی در جهت ارتقای همه‌به‌جان زنان، تلاش‌های خود را در راستای تحقق اهداف قانون اساسی و اندازه‌گیری بیست‌ساله با ارائه رهنمودهای کلی، برنامه‌ریزان کشور را به تهیه و تصویب قوانین سوق می‌دهد که باعث رشد می‌شود.
همچنین برنامه هفتم تصویب ۱۴۰۲ نیز در فصلی با عنوان «زن، خانواده و جمعیت» به بیان برنامه‌ها و وظایف دولت، معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری و دستگاه‌های اجرایی در حوزه زنان پرداخته است.
۷-منشور حقوق و مسائل زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران
رای‌ترین شکل حقوق اجتماعی زنان می‌توان در منشور حقوق و مسئولیت‌های زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران دید.
منشور و مسؤولان زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران، به پیشنهاد شورای فرهنگی و اجتماعی زنان در ۱۴۸ منتهی شده و در سال ۱۳۸۳ در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شده است.
این منشور عمومی از حقوق زنان مانند: حق سلامت، حقوق فرهنگی، حقوق، حقوق سیاسی و حقوق قضایی زنان را شامل می‌شود و به بیان حقوق و مسایل فردی، خانوادگی و اجتماعی زنان و دختران می‌پردازد. برخی از مهمترین حقوق زنان در حقوق منشور و مسؤولیت‌های زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران عبارتند از:
-حق قانونی از عدالت اجتماعی در اجرای بدون لحاظ جنسیت
-حق زنان از باروری های بهداشتی، زایمان سالم، مراقبت های بهداشتی پس از زایمان با استفاده از زنان متخصص و ورزش و درمان بیماری های شایع، بیماری های مقاربتی و نازایی آنها
-حق بهره مندی دختران بیسرپرست، زنان مطلقه، بیوه، سالخورده و خودسرپرست نیازمند بیمه های عمومی، خدمات مددکاری و بیمه های خاص در بخش بهداشت و درمان.
-حققی مادران از امنیت مادی و معنوی خصوصیاً در ایام سالمندی و از کارافتادگی
-حق مشارکت زنان در سیاستگذاری، قانونگذاری، مدیریت، اجرا و نظارت در زمینه بهداشت و درمان
-حق دسترسی فراگیر و عادلانه به امکانات ورزشی و آموزشی در زمینه تربیت بدنی و تفریحات سالم
-حققی از خدمات مشاوره و آزمایش های پزشکی جهت اطمینان از سلامت کامل مرد در امر ازدواج و در حین ازدواج
-حقوقی زنان آسیب دیده و آسیب پذیر اجتماعی از حمایت های مناسب جهت بهبود وضعیت فرهنگی و جامعه
- تحصیل حق در آموزش عالی تا بالاترین سطح علمی و مشارکت در سیاست و تصمیم گیری و مدیریت آموزشی، علمی و حضور فعال در مجامع فرهنگی و علمی داخلی و بین المللی
-حقتی زنان و دختران از حمایت‌های لازم در صورت فقر، طلاق، علت، بی‌سرپرس، بدسرپرستی و ایجاد امکانات جهت توانبخشی و خودکفایی آنها
-حق زنانی از مزد و مزایای برابر، در شرایط کار مساوی با مردان و سایرین
-حق مشارکت زنان در سیاست گذاری های اقتصادی و ایجاد و تشکل های اقتصادی و عضویت در آن ها
-حق بهره‌مندی زنان ایرانی از حمایت‌های قانونی در ازدواج و تشکیل خانواده با مردان غیر ایرانی با رعایت ضوابط
-حق بهره مندی از آموزش و مدیریت اجرایی، آموزش حقوقی و طراحی کار حقوقی
-حققی از تدابیر قانونی و حمایت قضایی در جهت از جرم
-حقیقی از محاکم خاص خانواده
-حقی از حمایت های جانبه دستگاه قضایی
-حق عاده حیثیت زنان در اثر تقصیر، اشتباه قاضی در موضوع حکم یا در تطبیق حکم در مورد خاص و جبران مادی و معنوی از آنها.
-حق زنان در نگهداری از امکانات بهداشتی، فرهنگی، آموزشی و تربیتی در زندان‌ها
از آنجایی که، این منشور درصدد بیان نحوه اجرای حقوق نیست، لازم است با توجه به قوانین در جای خود و تصویب قوانین، ضمانت اجرا برای آن در نظر گرفته شود.
۸-لایحه ارتقای امنیت زنان در برابر سوءرفتار
لایحه «ارتقای امنیت در برابر سوءرفتار» به منظور استفاده از امنیت زنان در برابر رفتار نادرست، آسیب‌زا و همچنین بی‌حرمتی در خانه، محیط کار و محیط جامعه، از جمله لوایح اختصاصی مربوط به حقوق زنان است که آخرین بررسی آن در مجلس شورای اسلامی است. اسلامی، در روزهای اخیر انجام شده است و نتیجه آن در دستور کار مجلس شورای اسلامی قرار دارد.
درخواست‌های اسلامی‌یافته زنان در جمهوری ایران
جمهوری اسلامی ایران در خارج از کرامت، شرافت و شخصیت اجتماعی و زنان، به پیشرفت‌های قابل توجهی دست یافته است و به‌خوبی آسیب‌پذیر است در زمینه ارتقاء وضعیت بهداشتی، آموزشی، ایجاد مشکلات، امنیت زنان و مبارزه با خشونت علیه زنان و افزایش حضور اجتماعی. زنان از طریق حضور در مناصب تصمیم گیری به انجام است.
تشکیل نهادها و مراکز زنان خاص، تدوین و تصویب قوانین و مقررات خاص و خاص در زمینه حقوق زنان، ایجاد و گسترش جریان‌های گوناگون اجتماعی و سیاسی با هدف دفاع از حقوق زنان، زنان در کلیه عرصه‌های پزشکی، فناوری، آموزشی، حمایت از طرح و مشارکت اقتصادی زنان، فعالیت در حوزه های اقتصادی و کارآفرینی، افزایش سهم دختران در مقاطع مختلف تحصیلی و آموزش عالی، انجام شده در حوزه ورزش، فرهنگ و هنر، حمایت از زنان آسیب پذیر، مبارزه با خشونت علیه زنان، رشد زنان در حوزه قانونگذاری و سیاستگذاری و ...، به همراه آمارهای ارائه شده در این بخش هاکی از آن است که جمهوری اسلامی ایران نگاه ویژه به زنان، توانمندی های آن ها و حفظ و ارتقاء حقوق زنان دارد. در همین زمینه، برخی از مطالعات درخواست‌های زنان در جمهوری اسلامی ایران در زمینه حقوقی-قضایی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، و بهداشتی واقع شده است.
مواردی مانند: زنان دادگاه خانواده، حضور زنان در دادگاه‌ها، حمایت از حقوق زنان و کودکان در نهاد قوه قضاییه، سرپرستان کودکان بیسرپرست از سویان و بدون شوهر، حق قضاوت زنان وراثت از بازنشستگی حقوق مردی که فوت شده، منع ازدواج است. زودهنگام دختران قبل از رسیدن به سن بلوغ، اعطای تابعیت ایرانی به فرزندان حاصل از ازدواج زن ایرانی با مرد خارجی، امکان خدمت نیمه‌وقت بانوان شاغل، بیمه اجتماعی زنان خانه‌دار از مواردی است که با پیگیری و تصویب قوانین لازم در زمینه همان محقق شده است.
در سالهای پس از انقلاب اسلامی و بر اساس اصول قانون اساسی و تغییر قوانین در مجلس شورای اسلامی و سایر مراکز قانونگذاری، وضعیت زنان در عرصه های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بررسی شده است. اما باوجود تمام تلاش‌های انجام شده، آن‌گونه که باید حقوق زنان به صورت کامل و جامع انجام شود.
با نگاهی به قانون اساسی می‌توانم، وضعیت عمومی زنان پس از انقلاب رشد داشته باشد، اما قانون اساسی‌تر برای بهبود وضعیت زنان است.
علیرغم همه تلاش‌ها، به دلیل وجود برخی مشکلات و زنان، هنوز وضعیت زنان بر اساس اصول قانون اساسی نیست و تا بهبود وضعیت کامل بر اساس اصول مترقی قانون اساسی راههای باقی مانده است که نیاز به تلاش‌های مستمر در این زمینه دارد و لازم است. جستجوها در این زمینه ادامه پیدا کند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر